انتقال آب کارون: کابوس خوزستان، رویای اصفهان
یکی از چالشهای مهم جهان امروز ، بحران آب است . طی یک قرن گذشته مصرف جهانی آب ۱۰ برابر و از بین رفتن آب هم ۸ برابر شده است. طبق آمار سازمان ملل متحد هنوز حدود ۱۱% از مردم جهان ( ۷۸۳ میلیون نفر ) فاقد دسترسی به آب هستند و پیش بینی می شود تا سال ۲۰۳۵ بیش از ۴۷ درصد مردم جهان در مناطق تنش آبی قرار داشته باشند . همین آمار اشاره دارد که سالیانه حدود ۴/۳ میلیون نفر بدلیل فجایع مرتبط با آب از بین می روند و هر ۲۰ ثانیه یک کودک بدلیل ضعف در سیستم های بهداشتی مرتبط با آب می میرد.
چالشهای مرتبط با آب در خاورمیانه از مرز بحران نیز گذشته است . از بین ۱۰ کشوری که بیشترین تنش آبی را دارا هستند ۸
کشور آن در منطقه خاورمیانه وجود دارند. این منطقه دارای بالاترین نرخ کمیابی آب در جهان است و سه چهارم منابع آبی در این
منطقه توسط ساکنان آن مصرف شده است. اندوخته های آب شیرین خاورمیانه در نیم قرن گذشته بیش از یک سوم کاهش یافته
است. بحران آب در خاورمیانه آنچنان است که برخی تحلیل گران جنگ های مرتبط با منابع آبی را برای آینده این منطقه پیش بینی
می کنند . در همین ارتباط سی ان ان چندی پیش در خصوص بحران سوریه گزارشی منتشر کرد و با اشاره به اینکه سوریه در ۵
سال گذشته شاهد یکی از سخت ترین خشکسالی های دوره مدرن بوده است این سؤال را مطرح کرد که "آیا تامین آب باعث بروز
خشونت ها در سوریه شده است؟"
با اینکه در بین کشورهای خاورمیانه ، جمهوری اسلامی ایران از وضع آبی بهتری برخوردار است اما این بدین معنا نیست که در حوزه آب دچار بحران نباشد . برخی کارشناسان ،کم آبی را بزرگترین بحران پیش روی کشور قلمداد کرده اند . آمارها نشان می دهد درحالی که درصد جهانی نابودی آب تازه ۳/۷ % است ، این شاخص برای ایران ۷/۶۷ % (۹ برابر میانگین جهانی) است. سرانه آب شیرین کشورهم که در سال ۱۹۷۰ حدود ۴۷۷۰ مترمربع بوده است در سال ۲۰۰۱ به ۲۰۷۹ مترمربع کاهش یافته است و پیش بینی می شود این رقم تا سال ۲۰۲۵ به ۱۵۵۵ مترمربع برسد .
با این وصف همانگونه که دکتر روحانی بدرستی اشاره داشته اند منابع آب کشور در تنگنا و فشار فزاینده ای قرار دارد و لذا مدیریت آن را با مشکلات پیچیده ای روبرو ساخته است . بی شک یکی از مصادیق این پیچیدگی بحث انتقال آب از حوضه کارون بزرگ به حوضه زاینده رود است . در این طرح انتقال آب ، پیش بینی شده است با احداث تونل موسوم به بهشت آباد سالیانه ۷۷۰میلیون متر مکعب آب از سرشاخه کارون به حوضه زاینده رود انتقال یابد . پروژه بهشت آباد و طرح انتقال آب کارون که (طبق گفته رئیس وقت شورای شهر اصفهان ۴ هزار میلیارد تومان اعتبار لازم دارد ) واکنشهای کاملا متضادی را در دو استان اصفهان و خوزستان ایجاد کرده است .
معاون سیاسی امنیتی استانداری اصفهان تاکید کرده است (( یکی از بزرگترین دستاوردهای استان اصفهان در حوزه آب پروژه بهشت آباد است و این اتفاق بزرگی است . پروژه بهشت آباد در حد یک رویا بود، اما امروز به اتمام رسیده است.)) طبق نظر رئیس انجمن حمایت از کشاورزان اصفهان (( مسئولان و نمایندگان مردم استان‌هایی که در فلات مرکزی ایران واقع شده‌اند برای نجات استان و مردم خود باید هرچه سریع‌تر برای اجرایی شدن این طرح اقدام کنند و در نظر داشت که فقط اجرای طرح بهشت‌آباد نجات دهنده فلات مرکزی ایران است. )) در همین ارتباط مدیرعامل سازمان آب منطقه ای اصفهان از آغاز عملیات اجرایی پروژه انتقال آب به فلات مرکزی (بهشت آباد) خبر داده و گفته است : ((با اقدامات و تلاشهای صورت گرفته قرارداد عملیات اجرایی این پروژه با قرارگاه خاتم الانبیاء منعقد و مجوزهای لازم برای عملیاتی شدن پروژه بهشت آباد اخذ شده است.)) نائب رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان عنوان کرده است : ((برای جاری بودن همیشگی آب زاینده رود باید از سخنان شعارگونه دست کشیده و طرح بزرگ بهشت آباد را در اولویت نخست قرار داد.)) حمیدرضا فولادگر ، نماینده اصفهان هم تاکید کرده است : ((راه‌اندازی پروژه بهشت‌آباد یکی از نیازهای استان اصفهان محسوب می‌شود.))
در استان خوزستان ، اما ، واکنشها کاملا متفاوت بوده است . دراهواز مردم با تشکیل زنجیره انسانی مخالفت خود را به انتقال آب از سرچشمه‌های کارون اعلام کرده اند . سید شریف حسینی نماینده اهواز اظهار داشته است: ((در صحن علنی مجلس به رئیس جمهور در خصوص انتقال آب کارون به سایر استانها تذکر دادم زیرا این کار باعث نابودی استان خوزستان می شود و تاکید کرده است تا ما هستیم نمی گذاریم آب کارون انتقال یابد .)) نماینده شوشتر در مجلس بیان کرده است: ((با انتقال آب کارون مرگ استان خوزستان رقم می خورد و دولت موظف این است از بروز چنین اقدامی جلوگیری کند.)) انصاری ، نماینده آبادان ، هم در نطق پیش از دستور خود در مجلس گفته است : (( برای سرقت آب ، خوزستانی ها را از بدنه وزارت نیرو بیرون کردند )) در این میان استاندار جدید خوزستان ، دکتر مقتدایی هم در مراسم معارفه خود بیان کرده است : ((زمانی که بحث سدسازی بر روی رودخانه کارون مطرح می شود و چهار سد و شش نیروگاه را با آن همه هزینه احداث می کنیم، باید به فکر آب لازم برای کشاورزی باشیم. اجرای طرح ۸۰۰ هزار هکتاری مقام معظم رهبری در خوزستان به آب نیاز دارد و در این شرایط آیا برداشت آب از سرچشمه های کارون تعارض در سرمایه گذاری نیست؟))
بحث پروژه انتقال آب کارون ، از دید مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی نیز دور نمانده است . این مرکز در سال ۱۳۸۷ گزارشی ۲۵ صفحه ای در این خصوص منتشر کرده از سرمایه‌گذاری مورد نیاز بسیار سنگین، از ریسک‌های انتقال آب، منافع حقابه بران، مسائل زیست محیطی و امثال اینها به عنوان برخی از چالشهای مهم در پیش روی طرح انتقال آب از بهشت آباد به فلات مرکزی (حوزه زاینده‌رود) نام برده و ۸ نقص را در خصوص مطالعات موجود این طرح برشمرده است . این گزارش در خصوص تاثیر اجرای این طرح به ۲ نکته مهم اشاره می کند :۱- مجموع نیازهای آبی ناخالص استان خوزستان حدود ۱۷ میلیارد متر مکعب است که حتی اگر پروژه بهشت اباد هم اجرا نشود در افق ۲۳ ساله با کمبود جدی آب مواجه خواهد شد . این درحالی است که اگر طرح انتقال آب بهشت آباد همراه با دیگر طرح های سالیانه ، حدود ۲۰۰۰ میلیون متر مکعب آب از آبدهی حوضه کارون و دز می کاهد .۲- طرح انتقال آب بهشت آباد بر شش نیروگاه رودخانه کارون و دز تاثیر می گذارد و باعث کاهش انرژی تولیدی کل می شود. در صورت اجرای این طرح ۱۷۵۵ گیگاوات از انرژی تولیدی سدهای برق ابی حوضه کارون کاسته و سد کارون ۵ غیر اقتصادی خواهد شد . خسارت ناشی از حذف سد کارون ۳ چیزی حدود ۳۳۰۰ میلیارد تومان ( بیشتر از هزینه مورد نیاز برای احداث تونل ) براورد شده است . تاثیر منفی بر این سدها از نظر امادگی مواجهه شبکه سراسری با شرایط پیش بینی نشده و اقدامات مرتبط با پدافند غیر عامل نیز حایز اهمیت است .
نکته مهم دیگر در خصوص پروژه انتقال آب بهشت اباد ، امکان ایجاد اختلاف میان حوضه مقصد و شهرهای دریافت کننده است که این مسئله با توجه به حساسیت منازعات محلی در کشور، باید بررسی و توجه جدی قرار گیرد . نگاهی گذرا به مطالب مطبوعات ، سایت ها و حتی موضع گیری های مسئولین در استانهای اصفهان ، خوزستان و حتی کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال بختیاری ، نشان می دهد بحث انتقال آب کارون آرام آرام از حوزه مباحث کارشناسی به حوزه سیاسی ورود پیدا کرده است . این نکته را اخیرا استاندار خوزستان هم هشدار داده است و تاکید کرده است نباید گذاشت این مسئله امنیتی شود.
آنچه در این میان از دولت تدبیر و امید انتظار می رود ، مکلف کردن وزارت نیرو برای انجام بررسی کارشناسی در این خصوص است . نباید به گونه ای رفتار شود که انتقال آب کارون برای یک منطقه کشور "تحقق یک رویا " و برای منطقه دیگر کشور "شروع یک کابوس" باشد. شهروندان حوزه های مقصد و مبدا باید اطمینان یابند که قرار نیست " اگر کسی در نقطه ای از این کشور مسئولیتی را بر عهده گرفت تنها به نفع منطقه خودش تصمیم بگیرد." باید به شهروندان این مناطق کشور اطمینان داده است که جز منافع ملی ، امنیت ملی و رویکرد کارشناسی هیچ معیار دیگری برای تصمیم در خصوص انتقال آب کارون دخالت نخواهد کرد. باید با تدبیر و برنامه ریزی مناسب بویژه با به رسمیت شناختن حقوق حوضه مبدا، توجه به زیان‌های احتمالی و محفوظ نگهداشتن حق بهره مندی تمامی اقشار متاثر از طرح ، زمینه پذیرش مردمی طرح فراهم گردد .
جمع بندی اینکه، بحران آب نه تنها در ایران که در اکثر کشورهای منطقه یک بحران اساسی و موضوعی مرتبط با امنیت ملی محسوب می شود . بر بر این اساس تنظیم ، استحصال ، ذخیره سازی ، انتقال و به طور کلی مدیریت منابع آبی نیاز به یک رویکرد کاملا کارشناسی محور دارد . دراین چارچوب برای بحث انتقال آب کارون و پروژه بهشت اباد به غیر از جنبه های فنی ، باید مطالعات عمیق زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی در هر دو حوضه مبدا و مقصد نیز انجام داد و زمینه پذیرش مردمی این طرح فراهم گردد .
برگرفته از بخش تعاملی سایت خبری الف - روزبه کردونی
تاریخ انتشار : سه شنبه ۲۱ آبان ۱۳۹۲ ساعت ۲۱:۰۳
باسلام مطلب خوبی واحساسی بود ولی با این خرفها که جلوی انتقال آب کارون گرفته نمی شود؟