نظم وانضباط ازدیدگاه اسلام

بررسى واژگانى لغت شناسان ، نظم را به معناى آراستگى ، هماهنگى ، پیوستگى ترتیب زمانى یا عددى یا مکانى ، رشته مروارید، میزان کردن ، قاعده قانون ،... دانسته اند؛  انضباط نیز در لغت ، به معناى استوار شدن ، نگاه داشتن ، رعایت قوانین و مقررات و نیز وفاى به نظم است . کلمه هایى مانند صف ، حد و حدود، تدبیر، اقتصاد و میانه روى و اتقان ، بیان کننده جلوه هاى نظمند. برخى ، درباره انضباط بر آن رفته اند که انضباط و راهنمایى تمایلات و غرایز فطرى به سوى هدفى ویژه است . انضباط، قانون زندگى است و از گذر آن ، فعالیت ها و رفتارها در ظابطه اى خاص در مى آید و هر کس در مى یابد که   چه گونه باید زندگى کند و چه گونه از اوقات خود به گونه شایسته بهره جوید. "لزوم نظم و انضباط" از آن جا که انسان موجودى با گرایش هایى گوناگون است و این گرایش ها در جامعه بشرى در تصادم و ناسازگارى اند، آن چه مى تواند انسان را از این تنش نجات بخشد، وفادارى و عمل به قانون و ارج نهادن به حقوق دیگران است . پیشواى پارسایان ، حضرت على (ع ) مى فرماید: برترین ادب آن است که انسان بر حد خویش بایستد و از اندازه خود فراتر نرود.   "جلوه هاى نظم" هر چند نظم ، در ظاهر و برون انسان ، جلوه گر است ، اما ریشه در دل و جان او دارد. روح آشفته و ناسامان ، ظاهر را نیز بى سامان مى کند و روح آراسته و فکر منسجم ، سخن و رفتار و زندگى را سامان مى بخشد. انسجام ظاهرى هر کس ، ریشه در انسجام درونى او دارد. نظم ، گاهى در فکر است ؛ یعنى ، رشته افکار پریشان نیست و به این سو و آن سو پراکنده نمى شود، و زمانى این نظم ، در تنظیم وقت و برنامه ریزى براى استفاده بهینه از فرصت ها و جلوه گیرى از هدر رفتن اوقات به کار مى رود و ثمره آن نیز مجال یافتن براى کارهایى است که در ذهن مى پرورانیم و آرزوى انجام دادنش را داریم ، و گاهى نظم در معلومات ، یافته ها، یادداشت ها، مطالعه ها، در کتاب و دفتر و اتاق درس و محیط کار و فضاى آموزشى و مکان زندگى و... به یارى مان مى آید. پریشانى و آشفتگى فکرى ، بى نظمى در زندگى را پدید مى آورد، و نداشتن نظم در زندگى ، فکر و روح را پریشان و آشفته مى سازد. هر دو به هم وابسته اند و تاثیرى متقابل در یکدیگر دارند. نظم ، فقط سر وقت آمدن و سر وقت رفتن نیست . نظم ، تنها مرتب بودن یقه پیراهن و اتوى شلوار و بند کفش نیست . نظم هم فکر را در بر مى گیرد. هم عمل را، و هم به درون مربوط مى شود و هم به برون . "تفاوت هاى نظم و انضباط" انضباط، آن است که انسان در درون خود، خویشتن را به قاعده گیرد و ضبط کند و بپذیرد که مى باید خویشتندار باشد و بر خود و اعمال و احوالش غالب آید. وقتى این توانایى و تسلط در او پا بگیرد، فردى منضبط مى شود که خود به خود، جز درستى از او صادر نمى شود و جز حالت و حرکت شایسته در او صورت نمى گیرد، ولى نظم آن است که انسان را با دیگران ، در حرکت جمعى همسو کند و براى فعالیت گروهى آمادگى بخشد. در این جا، غالبا، سازگارى مطرح است و ممکن نیست همه افراد، همواره ، به نظم و همکارى در جمع خشنود باشند. اگر بخواهیم این همسویى ، همیشگى باشد، باید مانند جوامع غربى این افراد را از عاطفه و استقلال فردى جدا سازیم ، ولى ما این روش را ناروا مى دانیم .   نظم در سیره علمى و عملى بزرگان "ارزش نظم و انضباط" در ارزش و اهمیت نظم در زندگى همین بس که پیشواى پارسایان ، حضرت امیر مومنان (ع ) این گوهر ارزشمند را هم ردیف دیگر ارزش هاى والاى اسلامى قرار داده و در واپسین روزهاى حیات خویش ، در سخنان گوهرینش به فرزندان بزرگوارش و تمام کسانى که این پندهاى گران مایه به آنان مى رسد، رعایت آن را این گونه سفارش فرموده است : اوصیکم بتقوى الله و نظم امرکم . در این بیان بلیغ ، نظم ، در ردیف تقوا - که از والاترین ارزش هاى اسلامى است - قرار گرفته و وفاى به آن گوشزد گردیده است . این کلام ، رساترین جمله در بیان ارزش نظم و انضباط است . در قرآن کریم ، به گونه اى صریح ، به موضوع نظم اشاره نشده است ، اما آیات بسیارى هست که جلوه نظم و انضباط در زندگانى انسان را مورد توجه قرار داده و بر آن پاى فشرده است . این آیات ، در جاى خود مطرح خواهد شد. "آثار و فواید نظم" آدمى ، در مسیر تکامل است و براى رسیدن به کمال ، باید در پرتو عقل ، از کوتاه ترین راه بهره جوید تا به هدف خویش دست یابد. در این مسیر، نظم و انضباط کوتاه ترین و بى خطرترین راه است ؛ زیرا نظم همردیف ارزش هاى والاى اسلامى ، و راز و رمز کامیابى انسان هاى بزرگ و راه غلبه بر سختى ها و یافتن کاستى هاست و عامل تامین نیازهاى مادى و معنوى و دست یابى سریع به اهداف و صرف جویى در وقت و استفاده بهینه از این گوهر طلایى و محکم کارى و استحکام عمل و مراعات حقوق انسان ها است . انسان منظم و منضبط، زودتر به هدف مى رسد و از نشاط و تحرکى بیش تر برخوردار است و اسوه دیگران است و برنامه ریزى بهترى خواهد داشت و پیشرفت کار خود را احساس مى کند و آینده نگر و دوراندیش است .

امیدوارم این مطالب مورد توجه جوانان عزیز قزار بگیرد .