مهندسی فرهنگ عاشورا
فرهنگ عاشورا در طول تاریخ همواره برای جامعه اسلامی و مومنین الهام بخش بوده و به تعبیر روایت ،حرارتی در دلهای مومنین ایجاد کرده که هرگز به سردی نمی گراید.جلوه های این الهام بخشی را در دوران اخیر در پیروزی انقلاب اسلامی، حماسه آفرینی های هشت سال دفاع مقدس، و پیروزی جنگ 33 روزه حزب الله لبنان در مصاف با اسراییل غاصب و... به وضوح می توان مشاهده نمود. اما به رغم تمامی آثار ایجابی و خیرات و برکاتی که فرهنگ عاشورا داشته است، ¤ در مقام عمل جهت پاسداشت و بزرگداشت حماسه های حسینی و عاشورایی از یک سو بعضی اعمال و آیین هایی که در این راستا توسط عزاداران اجرا می گردد ما را از فرهنگ واقعی عاشورا دور کرده و خدای ناکرده موجب وهن اسلام می شود از طرف دیگر دشمنان اسلام که آثار و کارکرد والای این فرهنگ را دیده اند با تمامی وجود تلاش می کنند تا از قدرت حقیقی و نقش سازنده مجالس و آیین های عزاداری بکاهند که در این رابطه بحث مهندسی فرهنگ عاشورا می تواند مانعی بزرگ بر سر راه دشمنان قسم خورده اسلام باشد و توطئه های آنان را نیز خنثی نماید. مقاله حاضر در مقام تبیین این بحث برآمده و در پایان راهکارهای برون رفت از آسیب ها و آفات این فرهنگ را نیز ارائه می دهد. با هم آن را از نظر می گذرانیم. مقدمه عاشورا هم اوج حماسه است و هم اوج تراژدی، چشم تاریخ چنین حماسه شکوهبار و چنین تراژدی خونرنگی را، در سراسر حیات بشر، هرگز ندیده است.عاشورا، حماسه است؛ از آن رو که امام حسین(ع) یک تنه و بی سلاح، رویاروی حکومتی سفاک ایستاد. به یزید دست بیعت نداد و گفت: کسی مانند من، با کسی مانند یزید، بیعت نخواهد کرد. در مقابل زور، گردن خم نکرد و تن به ذلت نداد و آشکارا گفت: مرگ با عزت بهتر است از زندگی با ذلت. ایستاد، جنگید، زخم برداشت، کشته شد؛ اما همه زخمها در جلو بدنش بود. بدان رو که به دشمن پشت نکرد .حرکت امام حسین(ع) که منجر به حادثه عاشورا گردید، چیزی جز یک انقلاب اسلامی و تلاش در راستای اصلاح جامعه اسلامی نبود. انقلاب دینی امام حسین(ع) به عنوان مهمترین عامل برقراری اسلام راستین و کوبنده تحریفات دینی، همواره در طول تاریخ مورد بغض دشمنان اسلام و دیانت بوده است. در کنار دشمنان خارجی، همواره دوستان نادان متن جامعه اسلامی و مسلمانان ناآگاه نیز، خواسته یا ناخواسته، ضربه های هولناکی به این حادثه بزرگ وارد کرده اند.در روزگار پرفتنه رهزنان ایمان و هنگامه پرآشوب دشمنان قرآن، که جامعه دینی و فرهنگ متعالی ما در معرض تهاجم خصم است، مراسم با برکت عزاداری حسینی نیز مانند هر پدیده مردمی دیگر، دستخوش سوءاستفاده غرض ورزان و بدخواهان و قدرت های مخرب اعتقادی قرار گرفته و شیطان نیز با اهداف خاصی به میدان آمده و در این باره دخالت و تباه سازی دارد.استکبار جهانی و وهابیان که از قدرت حقیقی مجالس عزاداری متین و نقش سازنده بزرگداشت خاندان نبی(ع) خبر دارند و راز بقا و ترقی و شهرت و شکوه و شوکت تشیع را در این گونه مراسم و تعظیم و شعائر دینی یافته اند و اقامه عزای حسینی را ستونی پولادین در برابر نفوذ فرهنگ بیگانه می دانند، و از طرفی چون نمی توانند عاشورا را از فرهنگ شیعه حذف کنند یا مردم را از آن روی گردان نمایند، در پی مخدوش کردن چهره تابناک نهضت عاشورا کوشش های فراوانی کرده اند. از جمله راهکارهای آنها شبهه پراکنی و مناقشه های سست پیرامون عزاداری و گریه برای امام حسین(ع) است. اگر بتوانند با افزودن خرافات و حرکت های افراطی و تفریطی ضمن حفظ صورت آن، رسمش را دگرگون می سازند و خاصیت تحرک بخشی آن را می گیرند و با صرف هزینه های هنگفت مسیر عزاداری صحیح را تغییر و سوگواری های عاطفی را برجسته و بعد معرفتی و حماسی آن را از بین می برند تا دیگر مراسم سوگواری نتواند درس عزت و شهادت بدهد. از سوی دیگر برخی از دوستان امام حسین(ع) که در ارادت آنان تردیدی نیست- با بی توجهی، اعمالی را انجام می دهند که موجب وهن اسلام بوده و دشمنان از آنها سوءاستفاده های فراوانی می کنند. ¤تعاریف واصطلاحات:1- آسیب شناسی:آسیب شناسی به مفهوم تبیین آفتها، آسیب ها و خطراتی که ماهیت و هویت چیزی را تهدید می کند در ابعاد مادی و معنوی در بسیاری از علوم اجتماعی، فلسفی، کلامی و تجربی مطرح است. 2- فرهنگ عاشورامقصود از فرهنگ عاشورا، مجموعه مفاهیم، سخنان، اهداف و انگیزه ها، شیوه های عمل، روحیات و اخلاقیات والایی است که درنهضت کربلا گفته شده یا به آنها عمل شده و یا درحوادث آن نهضت، تجسم یافته است. این ارزشها و باورها هم در کلمات سیدالشهداء(ع) و اصحاب و فرزندان حضرت متجلی است.فرهنگ عاشورا همان زیربنای عقیدتی و فکری است که در امام حسین(ع) و شهدای کربلا و اسرای اهل بیت(ع) بود وسبب پیدایش آن حماسه و ماندگاری آن قیام شد.
ب) انواع تحریف: تحریف انواعی دارد و از همه مهمتر این است که تحریف یا لفظی است و یا معنوی. تحریف لفظی این است که ظاهر یک چیزی را عوض کنند. مثلا شخصی سخنی به شما گفته است، شما یک چیزی از گفته او کم کنید، یک چیزی روی گفته او بگذارید، یا جمله های او را پس و پیش کنید که معنی اش فرق کند. بالاخره در ظاهر و در لفظ سخن او تصرف کنید، این را می گویند «تحریف لفظی» اما تحریف معنوی این است که شما در لفظ تصرف نمی کنید، لفظ همین است که هست، ولی این لفظ را طوری می شود معنی کرد که همان معنی صاف و راست و مستقیم آن است. مقصود گوینده هم همین بوده است، و طور دیگری می توان معنی کرد که خلاف مقصد و مقصود گوینده است. وقتی که می خواهید این کلام را برای او شرح بدهید آن را طوری معنی می کنید که مطابق مقصود خود شما باشد نه مطابق مقصود اصلی گوینده. این را می گویند تحریف معنوی.» تحریف های عاشورا، برخی به «محتوا» برمی گردد، برخی به «شکل» و برخی به «افراد».کتابهایی که عنوان مقتل نوشته شد و روضه هایی که برای عاشورا گفته و خوانده شد، گاهی چون با انگیزه گریاندن مستمعین بود، آمیخته به مطالب ضعیف، غیرمستند و احیانا دروغ گشت. علاقه ای که به چهره های عاشورایی وجود داشت، سبب شد در حوادث آن حماسه، غلوها و مبالغه هایی نقل شود که غیرعقلی و باورنکردنی است. آمار و ارقام کشته ها و برخی حوادثی که بظاهر غم انگیز و سوزناک بود، براصل واقعه افزوده شد.انگیزه آن حماسه اجتماعی و خونین نیز،گاهی تا حد «کشته شدن برای شفاعت از گناهکاران امت» تنزل یافت. نوع برخوردهای امام حسین(ع) زینب و امام سجاد(ع) و کودکان و اهل بیت، گاهی به صورت عجز و لابه و ذلت و حقارت در برابر فاسقانی چون یزید و عمرسعد و ابن زیاد و شمر و... درآمد و خواسته بزرگ امام دراین میدان حماسه، که در بیعت با حکومت جور بود، به درخواست جرعه ای آب برای لب عطشان خویش یا گلوی خشک علی اصغر درآمد.در روضه هایی که خوانده می شد و تعزیه هایی که برپا می گشت و شعرها و نوحه هایی که سروده و اجرا می شد، از زینب و امام سجاد و مسلم بن عقیل و سکینه و... چهره هایی ارائه گشت که با روح بلند و عزتمند و بزرگوار آن خاندان شرف و کرامت، ناسازگار بود.حتی خصومت دیرین امویان با اساس دینی و وحی و نبوت، به دشمنی شخصی حسین(ع) و یزید تبدیل شد. رسالت یاری رساندن به جبهه گسترده حسین(ع) در طول تاریخ، تنها به سطح گریستن بر تشنگی ومظلومیت آل عبا پایین آمد و بیش از روضه فکر امام حسین(ع)، روضه جسم پاره پاره او و بیش از پیام خونین سیدالشهداء، حلقوم بریده اباعبدالله مطرح شد».تحریف در یک حادثه تاریخی که این حادثه از نظر اجتماع یک سند است، سند اجتماعی است، پشتوانه اخلاقی است، پشتوانه تربیت است، این دیگر چقدر اهمیت دارد! وای به حال آنکه تحریفات، چه تعریف لفظی و چه تعریف معنوی، در موضوعاتی صورت بگیرد که آن موضوعات موضوع عادی نیست.حال بحث این است که در نقل و بازگو کردن حادثه عاشورا ما هزاران تحریف وارد کردیم، هم تحریفهای لفظی- یعنی شکلی و ظاهری- راجع به اصل قضایا، مقدمات قضایا، متن وحواشی مطلب، و هم (تحریفهای معنوی که) در تفسیر این حادثه ما تحریف کرده ایم با کمال تاسف این حادثه، هم دچار تحریفهای لفظی است و هم دچار تحریفهای معنوی.¤پیشینه موضوع:دو تن از عالمان بزرگ شیعه درصد سال پیش ضرورت اصلاح روضه خوانی و عزاداری از خرافات و تحریفات و بدعتها مطرح نمودند، که عبارتند از: میرزا حسین نوری طبرسی، صاحب کتاب مستدرک الوسائل، در سال 1391 قمری، با تالیف کتاب لولو و مرجان در شرط پله اول و دوم منبر روضه خوانان، عهده دار پاکسازی روضه خوانی شد و «اخلاص» و «صدق» را پله اول و دوم روضه خوانی خواند و پرده از چهره ریا و دروغ برداشت همچنین علامه سیدمحسن امین عاملی، صاحب کتاب اعیان الشیعه، در سال 1346 با تالیف کتاب التنزیه فی اعمال الشبیه، عهده دار پاکسازی عزاداری شد و قمه زنی و شبیه خوانی را تحریم کرد. ¤ تهدیدات دشمنان1-نشر فرهنگ تحریفات و بدعتها و شبهات.2- تحریف فرهنگ حماسه عاشورا. ¤ راهکارهای زدون خرافات و بدعتها از چهره مقدس فرهنگ عاشورا1- تحلیل تکوین و ساختاری و کاربردی و آینده نگر فلسفه قیام عاشورا در ابعاد فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و سیاسی تعمیق، بسط و گسترش آن.2- استفاده متناسب از تکنولوژی آموزشی در مراکز آموزشی اعم از متوسطه و عالی و رسانه های جمعی خصوصا صدا و سیما و مطبوعات به گونه ای که هم متضمن ارتقای سطح معلومات مخاطبین و هم حداکثر بهره گیری از منابع غنی و مستند باشد.3- اتخاذ سیاست های تشویقی و انگیزش در چهارچوب هدفهای برنامه توسعه چهارم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در زمینه «توسعه مشارکتهای مردمی در عرصه فرهنگ دینی» برنامه ریزی و اقدام های لازم برای حمایت از هیئتهای مذهبی و تشکلهای دینی با رویکرد بهبود کیفیت فعالیت ها و پرهیز از خرافات و انحرافات باشد.4- ایجاد زنجیره ای همگون از گروه های مرجع تاثیرگذار و تاثیرپذیر که در تعامل با یکدیگر بدون بوجود آوردن بحران ناشی از حساسیت در جهت گسترش فرهنگ اصیل عاشورا و «پرهیز از خرافات و بدعت ها» رهنمون شوند. |
