اقتصاد مقاومتی در آموزه های اسلامی

اقتصاد مقاومتی در آموزه های اسلامی

در قرآن کریم ایجاد رابطه با غیر مسلمانان به شرط اینکه از در جنگ با مسلمین درنیایند و فکر نابودی دین و ایمان آنها را نداشته باشند مجاز شمرده شده براساس آموزه های اسلامی مسلمانان در مواجهه با غیر مسلمانان، همواره باید بدانند که با اعضای یک پیکره بیگانه مواجه اند و معنا ی اینکه نباید ولاء غیر مسلمان را داشته باشند این است که مسلمان نباید عملاً عضو پیکر جامعه غیر مسلمان قرار گیرد. همه اینها ایجاب می کند که روابط مسلمان با غیر مسلمان محتاطانه باشد. (شهید مرتضی مطهری، 142:1363)

قرآن کریم شیوه و روش مسلمانانی را که راه عزت، اقتدار و سربلندی خود را در ارتباط عمیق تر با کافران جستجو می کنند ناصحیح دانسته، و تمامی عزت و اقتدار مسلمین را در گرو پیوند با خدا می داند. خداوند متعال می فرماید:

الَّذینَ یَتَّخِذُونَ الْکافِرینَ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنینَ أَ یَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمیعاً( نساء 139).

همانها که کافران را به جای مومنان دوست خود انتخاب می کنند، آیا عزت و آبرو را نزد آنان می جویند با اینکه همه عزت ها نزد خداست؟

بدین نحو قرآن کریم کسانی را که عزت را از کفار طلب می کنند مورد سرزنش قرار داده و راه دستیابی به عزت را نه در ایجاد   ارتباط با کشورهای بیگانه، بلکه در ارتباط با عزیز مطلق که همانا خداوند قادر متعال است می داند.

این قاعده، راه هرگونه نفوذ و سلطه کفار بر جوامع اسلامی در حوزه های مختلف سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی را مسدود می نماید و عدم وابستگی اقتصادی و جلوگیری از نفوذ فرهنگی را مورد نظر قرار می دهد. بنابر این وظیفه مسلمانان جلوگیری از سلطه بیگانگان بر مقدرات و سرنوشت سیاسی و اجتماعی خود و تلاش در جهت حفظ استقلال سیاسی و ازمیان برداشتن زمینه های وابستگی است.

پیامبر گرامی اسلام )ص( در تما م عرصه های زندگی اجتماعی خویش به ویژه در روابط خارجی به این اصل مهم واساسی توجه جدی می نمود و آن را به عنوان یک مبنا و پایه در روابط خارجی در نظر می گرفت.

سیره ی عملی و قولی پیامبر اکرم )ص ( بارز ترین گواه براین مدعاست .

از آن حضرت نقل شده است که فرمود:

الاسلام یعلوا ولا یعلی علیه.)شیخ طوسی، ج 2 ص 3)

اسلا م همیشه بر دیگر مکاتب وملل برتری دارد وهیچ چیزی بر اسلام برتری ندارد.

براین اساس مشخص و معلوم می گردد که پیامبر عظیم الشان اسلام(ص) به هیچ وجه به تسلط غیرمسلمانان بر مسلمانان در هیچ کدام از تمام ابعاد اعم از عرصه های سیاسی، نظامی، اقتصادی، علمی و فن شناختی، فرهنگی و ... رضایت نمی دادند و عزت مسلمانان را در بی نیازی از کفار و سرخم نکردن مقابل آنان می دانستند.

دراندیشه اقتصاد اسلامی یکی از مهمترین عوامل تحقق عزت برای مسلمین، استغناء و تأمین نیازهای اساسی آنان معرفی شده است ( معلمی، 6:1391). بر اساس آموزه های اسلامی افراد باید تلاش کنند که بی نیاز از دیگران شوند و دولت اسلامی نیز در جهت تأمین نیاز های اساسی آنها اقدام کند. در آموزه های اسلامی و در سیره و سخنان ائمه بزرگوار (علیهم السلام) نیز این مطلب دیده می شود. برای مثال امام صادق )ع(در حدیثی عزت مؤمن را در بی نیازی اواز سایر مردم معرفی می نماید:

شَرَفُ الْمُؤْمِنِ قِیَامُ اللَّیْلِ وَ عِزُّهُ اسْتِغْنَاؤُهُ عَنِ النَّاسِ)ثقة الاسلام کلینی، ج 2 ص 1:3)

شرافت مومن در گرو نماز شب و عزت او در گرو بی نیازی از مردم است.

هرگونه فعالیت اقتصادی باید به دور از هر گونه احساس ذلتی باشد و حفظ عزت و جلوگیری از تحقیر مسلمین آنچنان واجد اهمیتی است که امیر ا لمؤمنین در نامه به مالک اشتر او را از منت گذاردن بر سر رعیت بر حذر می دارند، زیرا عزت مسلمین خدشه دار می شود.

و ایّاک و المنّ علی رعیّتک بإحسانک )نهج البلاغه، نامه 89)

تو را برحذر می دارم از اینکه بر مردم به خاطرت احسانت منت گذاری.

سیره امامان معصوم در صدقه دادن پنهانی بهترین گواه بر این مدعا است(حکیمی، 762:1380). بدون تردی این رفتار اقتصادی که با نیت احسان و نیکوکاری صورت می گرفت، هرگز کوچکترین خدشه ای به عزت مسلمین وارد نمی کند. آنچه که از روایات و آیات ما استنتاج می شود، این است که اقتصاد در مفهوم اندیشه ی اسلامی یک مفهوم و یک مقوله ی توازنی هم در مقوله ی مادی و هم در مقوله ی معیشت است. در تفکر اسلامی هر تلاشی برای ایجاد توازن در معیشت، امری اقتصادی محسوب می شود. این توازن، قلمروهای مختلفی دارد. ما در دنیایی زندگی می کنیم که مبادله در آن وجود دارد و در این مبادله، هزینه، منافع و درآمد وجود دارد.

در بعد کلان نیز باید کشور استقلال اقتصادی داشته باشند تا همواره عزتش حفظ گردد و در صورتی که یک کشور به کشوری دیگر از لحاظ اقتصادی به صورت گسترده وابستگی داشته باشد، عملا یک بردگی و اسارت در اقتصاد کشور وابسته به وجود می آید. درحالیکه کشور اسلام همواره باید برتر از سایر کشورها باشد و در هیچ عرصه ای طعم بسیار تلخ لذت، حقارت و اسارت را بچشد. بر همین اساس در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تأکید شده است، هر گونه قراردادی را که موجب سلطه بیگانگان بر منابع طبیعی و اقتصادی، فرهنگ، ارتش و دیگر شئون کشور شود، ممنوع اعلام می کند.(اصل 153) همچنین در فصل چهارم قانون اساسی که مربوط به اقتصاد و امور مالی است، یکی از ضوابط جمهوری اسلامی ایران، جلوگیری از سلطه بیگانگان بر اقتصاد کشور بیان شده است.(اصل 143 ف بند 8). به طور کلی، یکی از اصولی که توجه به آن در روابط خارجی دولت اسلامی ضرورت دارد، حفظ استقلال و عزت مسلمانان در روابط سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی است .

تعریف اقتصاد مقاومتی

اقتصاددانان در تعریف اقتصاد مقاومتی می گویند اقتصاد مقاومتی در رویارویی و تقابل با اقتصاد وابسته و مصرف کننده قرار می گیرد، منفعل نیست و در مقابل اهداف اقتصادی سلطه ایستادگی می کند، سعی در تغییر ساختارهای اقتصادی موجود و بومی سازی آن براساس جهان بینی و اهداف دارد. به عبارتی اقتصاد مقاومتی یعنی تشخیص حوزه های فشار و متعاقبا تلاش برای کنترل و بی اثر کردن آنها و در شرایط آرمانی تلاش برای تبدیل این فشارها به فرصت است. اقتصاد مقاومتی در راستای کاهش وابستگی ها و تاکید روی مزیت های تولید داخل و تلاش بر خوداتکایی است. اقتصاد مقاومتی، اقتصادی است که با آینده پژوهی دقیق و عالمانه تمامی فرصت های آتی دشمن را برای ضربه زدن به اقتصاد کشور شناسایی کرده و راهکار مناسب را در سطوح مختلف بکار می گیرد.

وقتی بحث از اقتصاد مقاومتی می کنیم، تصور ما از اقتصاد، نوعی از اقتصاد اسلامی است؛ یعنی اقتصادی که ریشه در جهان بینی توحیدی دارد و مقوله های مادی، معیشت و معنویت را در یک تفسیر و یک الگوی خاص دنبال می کند. به طور حتم این الگو نه الگوی سوسیالیستی و نه الگوی سرمایه داری است.

اقتصاد مقاومتی تخصیص بهینه منابع، افزایش ظرفیت تولید ملی، بهبود فضای کسب و کار از طریق مدیریت سرمایه های انسانی، اجتماعی و فیزیکی بمنظور تبدیل تهدیدها به فرصت است. مقام معظم رهبری(مدظله العالی) که از این پس به دیدگاه ها و بیانات ایشان در باب اقتصاد مقاومتی خواهم پرداخت با اشاره به تحریم ها و فشارهای اقتصادی نظام سلطه می فرمایند: برای مقابله با این فشارها باید «اقتصاد مقاومتی واقعی» بوجود آوریم که معنای واقعی کارآفرینی نیز همین است.  

اقتصادمقاومتی در دیدگاه امام خامنه ای:

امام خامنه ای(زید عزه) ، جدی گرفتن اقتصاد مقاومتی را یکی از راه های عبور از مقطع حساس و سرنوشت ساز کنونی دانسته و فرموده اند اقتصاد مقاومتی یک شعار نیست، بلکه یک واقعیتی است که می بایست محقق شود.

ایشان فرمودند: این که ما عرض کردیم «اقتصاد مقاومتی»، این یک شعار نیست؛ این یک واقعیت است. کشور دارد پیشرفت می کند. ما افقهای بسیار بلند و نویدبخشی را در مقابل خودمان مشاهده می کنیم. خب، بدیهی است که حرکت به سمت این افق ها، معارض ها و معارضه هائی هم دارد. بعضی از این معارضه ها انگیزه های اقتصادی دارد، بعضی انگیزه های سیاسی دارد؛ بعضی منطقه ای است، بعضی بین المللی است. این معارضه ها در مواردی هم منتهی می شود به همین فشارهای گوناگونی که مشاهده می کنید؛ فشارهای سیاسی،تحریم ، غیر تحریم، فشارهای تبلیغاتی اینها هست لیکن در لابه لای این مشکلات، در وسط این خارها، گام های استوار و همت ها و تصمیم هایی هم وجود دارد که بناست از وسط این خارها عبور کند و خودش را به آن نقطه ی مورد نظر برساند؛ وضع کشور الان اینجوری است( بیانات حضرت آیت الله خامنه ای در دیدار جمعی از محققان، پژوهشگران، متخصصان و نوآوران در عرصه علم و فناوری).

بر اساس بیانات مکرر مقام معظم رهبری ما بیش از دویست سال از کاروان علم و پیشرفت عقب مانده ایم. (مفام معظم رهبری 9/2/1371 و 17/4/1383 و 1/1/1386 و 17/2/1387) اگرچه این عقب ماندگی می تواند دلایل مختلفی داشته باسد اما مهمترین عامل عقب ماندگی ایران_ بلکه جهان اسلام_ و در نتیجه وابستگی آن به کشورهای پیشرفته_ دشمنان اسلام_ ضعف در تولید علم است.  

امیدوارم مطالب مورد توجه عزیزان قرار بگیرد .