زندگینامه امام حسن عسکری دریک نگاه

با عرض تسلیت به محضر منجی دو عالم، آقا امام زمان (عج)

طلوع خورشیدی دیگر
امام حسن عسکری در روز جمعه هشتم¹ ماه ربیع الثانی سال 232هـ .ق. در مدینه منوره،² طلوع کرد.
نسبی مطهر
پدر بزرگوارش امام هادی(علیه السلام) در 28 جمادی الثانی، سال 254هـ .ق. در 40 سالگی به دست خلیفه عباسی «المعتز بالله» در شهر سامرا به شهادت رسید و پیکر پاکش در خانه مسکونی آن حضرت به خاک سپرده شد.
مادر گرامیش، «حُدَیث» بانویی بزرگوار، با تقوا و نیکوکار بود. از دیگر نام های او «سوسن»، «سالگی» و «جدّه» دست. قبل از آنکه امام هادی(علیه السلام) با آن بانو ازدواج کند، امام جواد(علیه السلام) در وصف او گفت:  

 سالگی؛ یعنی بیرون کشیده از هر آفت و پلیدی و ناپاکی (بعد، از آینده او خبر داد و فرمود:) ای سالگی، زود دست خداوند به تو، حجت خود را عطا فرماید که زمین را از عدل پر کند، بعد از آنکه از ستم پر شده باشد.»
«حُدیث» با امام هادی(علیه السلام) در سال 231هـ .ق. ازداوج کرد و از ثمرات آن، طلوع خورشید درخشان امام حسن عسکری(علیه السلام) بود.
سیمای امام عسکری(علیه السلام)
آن حضرت از نظر جسمانی و ظاهری، دارای صورتی زیبا و با هیبت بود؛ به طوری که هر کس را به خود جذب می کرد. در وصف آن حضرت گفته اند: «او مردی گندمگون، خوش قامت، زیبا چهره، خوش اندام و جوان بود و شکوه و جلال مخصوص و شکل نیکویی داشت.»
القاب حضرت
امام حسن عسکری(علیه السلام) دارای القاب متعدّد بود که هر یک نشانه ای از کمالات بی کران دارای فضایل وجودی آن حضرت دست. القاب آن بزرگوار عبارت دست از:
1 . صامت؛ خاموش بودن و جز یاد و ذکر خداوند، تعلیم و تربیت و هدایت کردن، لب نگشودن.
2 . هادی؛ هدایت کننده به راه راست.
3 . خالص؛ پاکش از هر پلیدی و آلایش.
4 . زکی؛ پاکش نهاد و پاکش سرشت.
5 . سراج؛ چراغ راهِ هدایت جویان در تیرگی ها.
6 . تقی؛ پرهیزگار.
7 . عسکری؛ منسوب به عسکر (لشکر)
«عسکری» از مشهورترین القاب آن حضرت دست؛ همان طور که امام هادی(علیه السلام) را به این لفظ لقب داده اند. عسکر محله ای بوده در شهر سامرا که لشکرگاه و محل توقف سپاه خلفای عباسی در آنجا قرار داشت. خلفای عباسی برای زیرنظر داشتن فعالیتهای فرهنگی، علمی و سیاسی امام هادی(علیه السلام) ، آن حضرت را در سال 236هـ .ق. از مدینه به سامرا انتقال و در محله عسکر سکونت دادند و به این خاطر به آن حضرت و فرزندش امام حسن(علیه السلام) عسکری گفته اند.
از دیگر القاب آن حضرت، که در روایات معصومین(علیهم السلام) نیز آمده دست، عبارت دست از:
فاضل، امین، نقی، طاهر، ناطق عن الله، مؤمن بالله، مرشد الی الله، علاّم، ولی الله، خزانة الوصیّین، مهتدی، مضیء، شافی، شفیع، سخی و...
دوران کودکی
امام حسن عسکری(علیه السلام) در خاندان وحی به دنیا آمد و در همان محیط سراسر معنوی رشد و نمو کرد.
دوران کودکی آن حضرت، تحت سرپرستی پدر بزرگوارش امام هادی(علیه السلام) سپری شد. پدرش چکیده تمام کمالات امامان معصوم و پیامبرگرامی(صلی الله علیه و آله) بود، به امام حسن عسکری(علیه السلام) ، درس ها آموخت و در همان کودکی به او مقامی بس والا بخشید تا جایی که امام هادی(علیه السلام) در حق فرزندش می فرماید: «فرزندم، ابومحمد، اصیل ترین چهره خاندان نبّوت و استوارترین حجت (خدا) دست. او بزرگِ فرزندانم و جانشین من دست و امامت و احکام به سوی او باز می گردد.»
جلوه ای از کمالات امام(علیه السلام)
یکی از جلوه های روشن کمالات معنوی امام حسن عسکری(علیه السلام) در دوران کودکی، خداترسی آن حضرت بود. نقل شده دست که در ایام کودکی امام، شخصی آن حضرت را دید که می گرید و دیگر کودکان به بازی مشغول اند، پنداشت گریه آن حضرت برای اسباب بازی دست که سایر کودکان دارند و او ندارد! به امام عرض کرد: برایتان اسباب بازی بخرم؟
امام فرمود: ما برای بازی آفریده نشده ایم.
پرسید: پس برای چه آفریده شده ایم؟
فرمود: برای علم و عبادت.
پرسید: از کجا چنین می گویی؟
فرمود: از کلام خداوند (که در قرآن می فرماید:)
"أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّما خَلَقْناکُمْ عَبَثاً وَ أَنَّکُمْ اِلَیْنا لاتُرْجَعُونَ"
«آیا می پندارید شما را بیهوده آفریدیم و به سوی ما باز نمی گردید؟»
آن مرد تعجب کرد و گفت: تو کودکی بیش نیستی و گناه نکرده ای.
فرمود: مادرم را دیدم که با چوب های بزرگ، آتش روشن می کرد ولی موفق نمی شد. از این رو، چوب های کوچک و نازک استفاده می کرد (و با آتش زدن چوب های کوچک و نازک، چوب های بزرگ را آتش می زد) و من می ترسم که از چوب های کوچک جهنمی باشم.
امامت و رهبری
روایات بسیاری از امام هادی(علیه السلام) نقل شده که در آنها بر امامت و رهبری امام حسن عسکری(علیه السلام) تأکید شده دست. صَقْربن ابی دُلَف می گوید:
از امام هادی(علیه السلام) شنیدم که فرمود: «امام بعد از من، حسن دست و بعد از حسن، پسرش قائم دست؛ کسی که زمین را پر از قسط و عدل می کند، همانطوری که از جور و ظلم پر شده باشد.»
علی بن عمر نوفلی می گوید:
«همراه امام هادی(علیه السلام) در حیاط خانه آن بزرگوار بودم؛ پسرش محمد از جلوی ما عبور کرد. گفتم: فدایت شوم، بعد از شما این امام دست؟ فرمود: نه، امام شما بعد از من حسن دست.»
ابوبکر فهفکی می گوید: «امام هادی(علیه السلام) به من نوشت: پسرم ابو محمد حسن عسکری(علیه السلام) میان افراد خاندان پیامبر(صلی الله علیه و آله) از نظر خلقت صحیح ترین فرد و از نظر منطق و استدلال، استوارترین آنان دست و او ارشد فرزندان من می باشد و جانشین من خواهد بود و سلسله امامت و احکام ما به او منتهی می شود. پس آنچه از من می پرسیدی از او بپرس و آنچه به آن نیازمندی، نزد اوست.»
فعالیتهای سیاسی امام(علیه السلام)
امام حسن عسکری(علیه السلام) در طول زندگی خود، با شش نفر از خلفای بنی عباس³ هم عصر بود دوران امامت شش ساله آن حضرت (از سال 254 تا سال 260هـ.ق.) با سه خلیفه عباسی (المعتز، المهتدی و المعتمد) مقارن و از سخت ترین دورانهای زندگی آن امام معصوم و شیعیان به حساب می آید. چه اینکه خلفای بنی عباس مانند خلفای بنی امیه گرفتار انواع هوس ها و آرزوهای نامشروع شده و حکومت بر مسلمانان را وسیله ای برای خوشگذرانی و رسیدن به مطامع دنیوی خود قرار داده بودند و در این میان، امامان معصوم را سدّ راه خواسته های نامشروع خود می دانستند، بر آنان و شیعیان با شیوه های مختلف؛ ارعاب، حبس، قتل، تبعید، محاصره اقتصادی و امثال آن، سخت می گرفتند. این اعمال فشارها و محدودیتها در عصر امام جواد، امام هادی و امام حسن عسکری(علیهم السلام) ، به اوج خود رسید و شدت آن به قدری بود که آن سه پیشوای بزرگ در سن جوانی به شهادت رسیدند. امام جواد(علیه السلام) در سن 20 سالگی، امام هادی(علیه السلام) در سن 41 سالگی و امام حسن عسکری(علیه السلام) در سن 28 سالگی به دست حاکمان عباسی شهید شدند. و امّا امام حسن عسکری(علیه السلام) دو ویژگی مهم داشتند که موجب ظلم بیش از پیش خلفای بنی عباس بر آن حضرت و شیعیانش شد و آن دو عبارت بود از:

1 . قوت یافتن شیعیان
شیعیان و اصحاب امام حسن عسکری(علیه السلام) در سایه تعلیمات و ارشادهای روح بخش و آگاهی آفرین مستمر آن حضرت، روز به روز آگاه تر و منسجم تر شده، رو به قوّت و قدرت می رفتند؛ شیعیانی که اعتقاد راسخ داشتند حکومت بنی عباس مانند حکومت بنی امیه، حکومتی نامشروع دست و آن را حق مسلّم اهل بیت می دانستند. خلفای بنی عباس از قوت گرفتن شیعیان هراس داشتند و می دانستند که اگر ارتباط امام حسن عسکری(علیه السلام) با مردم بیشتر شود، به یقین در سایه روشنگری آن حضرت، شیعیان به خود آمده، آماده هرگونه جان فشانی و ایثار خواهند بود و بساط ستم حاکمان عباسی را برخواهند چید. از این رو هرگونه اعتراض را سرکوب می کردند و با انواع شکنجه، حبس، قتل، محاصره اقتصادی، تحقیر و مانند آن، به تضعیف شیعیان می پرداختند.

2 . مسأله مهدویت
خلفای بنی عباس با استفاده به روایات نبوی(صلی الله علیه و آله) خوب می دانستند که از امام حسن عسکری(علیه السلام) فرزندی متولّد شده، ظلم و جور را برخواهد چید و او همان قائم آل محمّد(عج) دست. از این رو پیوسته مراقب وضع زندگی آن حضرت بودند و به طور جدّی اخبار منزل آن حضرت را بررسی می کردند تا اگر فرزندی متولد شد، آن را از بین ببرند.

پی نوشت ها:
1 . بعضی از مورخان روز ولادت آن حضرت را دهم ربیع الثانی، بعضی روز چهاردهم همان ماه و بعضی، روزهای دیگر گفته اند، ولی مشهور همان روز هشتم ربیع الثانی دست. (بحارالأنوار، ج50 ، ص235).
2 . بعضی محل ولادت آن حضرت را شهر صریا معرفی کرده اند (نکـ : بحارالأنوار، ج50 ، ص235)
3 . المتوکل بالله از سال 232هـ . ق. تا سال 247 ، المتنصر بالله از 247 تا 248 ، المستعین بالله از 248 تا 252 ، المعتز بالله از 252 تا 255 ، المهتدی بالله از 255 تا 255 و المعتمد بالله از 256 تا 279، خلافت کردند.